KỸ THUẬT TRỒNG BÍ ĐỎ

1. Thời vụ:

Bí đỏ có thể trồng quanh năm chỉ cần đảm bảo nguồn nước để tưới tiêu cho cây. Ngoài ra, bà con có thể tham khảo thời vụ trồng chính tại 1 số vùng miền như sau:

Khu vực                                                              Vụ chính (tháng)

Miền Tây Nam bộ                                              11, 12, 1

Miền Trung                                                         12, 1, 2

Miền Bắc                                                             8, 9, 10

Miền Đông Nam Bộ và Tây Nguyên               10, 11, 12

2. Đất trồng:

Đất thịt pha cát là tốt nhất, vùng đất phải được thoát nước tốt, độ pH thích hợp từ 6 – 6,5. Nếu độ pH < 6 phải tăng lượng phân bón vôi, vụ trước không trồng các cây thuộc họ bầu bí (dưa leo, dưa hấu, bí đao, bầu…).

Đất phải được làm sạch cỏ, rải vôi, phân bón lót, thuốc Furadan, cày xới tơi xốp, lên luống, phủ bạt.

Có thể trồng hàng đôi hoặc hàng đơn:

• Hàng đôi bò đất: Hàng cách hàng 4,8-5m, cây cách cây 0,5-0,6m. Mật độ cây trung bình 650-800 cây/1.000m². Lượng giống cần 80-100 g/1.000 m².
• Hàng đôi leo giàn: Hàng cách hàng 2,8-3m, cây cách cây 0,5-0,6m. Mật độ cây trung bình 1.100-1.400 cây/1.000m². Lượng giống cần 140-180 g/1.000 m².
• Hàng đơn bò đất: Hàng cách hàng 2,8-3m, cây cách cây 0,5-0,6m. Mật độ cây trung bình 550-700 cây/1.000m². Lượng giống cần 70-90 g/1.000 m².

3. Xử lý hạt giống & gieo hạt:

• Trước khi ngâm hạt giống, cần phải phơi nắng nhẹ khoảng 2 giờ để hạt khô, hút nước mạnh, nảy mầm tốt.
• Cho hạt vào túi vải (túi lưới) ngâm trong nước sạch (2 sôi 3 lạnh) từ 4 – 5 giờ (nên để hạt chìm hoàn toàn trong nước).
• Vớt hạt lên để ráo nước, dùng khăn sạch vắt thật ráo nước, gói hạt giống lại.
• Cuối cùng cho khăn vào bao nilon rồi cột miệng cho kín tránh bốc thoát hơi nước, ủ hạt ở nhiệt độ từ 28⁰C – 30⁰C là thích hợp nhất. Thông thường hạt bắt đầu nảy mầm khoảng 2-3 ngày sau khi ủ.
• Hạt bắt đầu nảy mầm nên tiến hành gieo ngay. Tùy theo thời vụ mà ta có thể gieo thẳng ngoài đồng hoặc gieo vô bầu.
• Vào mùa nắng nên gieo thẳng ngoài đồng để cây phát triển mạnh hơn và đỡ tốn công vô bầu. Tuy nhiên luống trồng ngoài đồng phải chuẩn bị thật tốt, nhất là lỗ gieo phải tơi xốp và xử lý thuốc phòng trừ sâu bệnh đầy đủ. Sau khi trồng phải tưới nước định kỳ đủ ẩm để cây phát triển tốt.
• Vào mùa mưa nên gieo vô bầu bằng lá chuối hoặc bằng bao nylon nhỏ (bầu có đục một số lỗ để thoát nước). Để phòng mưa nhiều ta có thể dùng giàn che mưa, hạn chế thừa nước bị thối mầm.
• Đất vô bầu ở vùng đất cát pha thịt nên trộn theo tỷ lệ như sau: 68,5-69,3% đất mặt, 30% phân chuồng hoai, 0,5 – 1% lân và 0,2 – 0,5% vôi nông nghiệp. Sau khi trộn đều nên sàng qua một lượt để loại bỏ cục đất to và rác. Nếu vùng đất đồng bằng Sông Cửu Long (có nhiều sét) thì thêm 10 – 20% tro trấu, giảm 10 – 20% đất mặt. Nên trộn thêm phân vi sinh ra rễ giúp cây phát triển tốt và ngừa chết cây con. Ngoài ra, đất cho vào bầu có thể theo tỉ lệ 1 phần phân chuồng hoai + 1 phần tro trấu + 2 phần đất tơi xốp, trộn thêm phân vi sinh ra rễ.
• Gieo một hạt nảy mầm vào một bầu hoặc gieo thẳng ngoài đồng 1 hạt mầm/1 hốc và cần phải gieo thêm một lượng bầu cây con dự phòng để trồng dặm (thông thường theo tỷ lệ 10 – 15% tổng số cây ngoài đồng).

Cách gieo:

• Dùng que nhỏ khoét 1 lỗ giữa mặt bầu hoặc trên mặt líp gieo với đường kính 2cm và sâu 1,5-2 cm.
• Đặt hạt giống có đầu rễ mầm hướng thẳng xuống đất sau đó lấp một lớp đất mỏng (mùn dừa đã được xử lý hoặc 50% đất mặt + 50% phân chuồng hoai đã sàng kỹ).
• Rải trên mặt thuốc Basudin, Furadan để phòng trừ sâu, kiến mối…
• Cuối cùng tưới đủ ẩm tại vị trí gieo hạt để cây mầm phát triển tốt.

Thông thường, cây trong bầu vừa nhú lá thật là bắt đầu đem trồng ngay ngoài đồng, nếu chậm trễ bộ rễ ăn lan ra ngoài bầu khi đem trồng cây đứt nhiều rễ làm cây lên yếu và dễ chết.

Chú ý: Sau khi xuống giống được 7 – 8 ngày nên sử dụng phân vi sinh ra rễ giúp cho bộ rễ phát triển mạnh, đồng thời tăng khả năng kháng chịu bệnh cho cây giai đoạn sau.

4. Bón phân:

Tùy vào từng vùng cũng như chất đất mà ta có công thức phân và liều lượng bón khác nhau. Dưới đây là công thức bón phân cho 1000m² ở khu vực Tây Nguyên các bạn có thể tham khảo.

Bón lót:

– Vôi: 50-70 kg.

– Phân chuồng hoai: 2-3 m³.

– Phân lân: 40-50kg.

– NPK 16-16-8: 8-10kg.

– Nitrophoska 15-15-15: 8-10kg.

– KCl: 8-10kg.

– Furadan hạt rải theo hàng: 3 kg.

Bón thúc:

– Tưới dặm: 9-10 ngày sau gieo (NSG): pha loãng 1kg DAP cho 400 – 500 lít nước tưới ướt đều gốc.

– Bón thúc lần 1 và 2 (20 và 30 NSG): 1 kg Urê + 4kg Nitrophoska + 1kg DAP kết hợp cày lấp phân và diệt cỏ quanh gốc.

– Bón thúc lần 3, 4 và 5 (40, 50 và 60 NSG): 4 kg Urê + 3 kg NPK + 5kg KCl kết hợp cày lấp phân và diệt cỏ quanh gốc.

5. Chăm sóc:

• Tưới nước:

Bí đỏ rất cần nước, nếu thiếu nước cây phát triển kém, cho năng suất thấp, do đó cần phải cung cấp đủ nước để giữ độ ẩm của đất thích hợp cho cây bí. Số lần tưới nước trong ngày tùy thuộc vào độ ẩm của đất. Vào mùa nắng nên tưới nước định kỳ mỗi ngày 2 lần, vào mùa mưa tưới bổ sung khi trời hạn kéo dài. Tuy nhiên, cây phát triển kém, cây bị vàng lá, cằn cỗi, thối trái, có khi bị chết hàng loạt nếu độ ẩm đất quá cao, mưa nhiều mà đất thấp không thoát nước kịp thời. Vì vậy, ruộng bí phải được thoát nước thật tốt.

• Chăm sóc và làm giàn:

– Khi cây con đạt 4-5 lá thật tiến hành bấm ngọn để tạo nhiều nhánh phụ. Khi nhánh dài 1m dùng đất chận mắt thân giữa ngọn và gốc để mắt tiếp xúc với đất ra rễ giúp dây phát triển mạnh. Sửa dây là xếp các nhánh nằm rải đều trên mặt đất và thẳng gốc luống bí để cây dễ quang hợp, chăm sóc, thụ phấn bổ sung sau này.

– Thông thường 40-45 ngày sau khi gieo là cây bắt đầu ra hoa. Cây có hoa cái và hoa đực riêng biệt trên cùng một cây nên hoa cái được thụ phấn nhờ gió và côn trùng. Trường hợp trời ít gió và sử dụng thuốc trừ sâu nhiều thì ong (ong mật, ong bầu…) ít khi đến gần hút mật hoa thì tỉ lệ đậu trái rất thấp, do đó muốn đạt năng suất cao nên tiến hành thụ phấn bổ sung. Thời gian thụ phấn thực hiện vào sáng sớm từ 6- 9 giờ. Dùng tay ngắt bông đực mới nở nơi gần nhất, loại bỏ hết các cánh hoa chỉ còn nhụy đực. Cầm nhụy đực xoa nhẹ đều trên nướm nhụy cái. Một bông đực có thể đủ phấn thụ cho 2- 3 bông cái.

–  Vào mùa mưa, sau khi thụ phấn nên kê những nụ cái lên chỗ cao ráo không bị đọng nước tránh bị rụng do thối trái, khi trái đã lớn nên dùng rơm rạ, cỏ khô lót để trái không bị hư và có màu sắc tươi đẹp.

– Làm cỏ bằng tay hoặc phun thuốc diệt cỏ Gramoxon hoặc NuFarm. Phun các loại thuốc này cần phải dùng loa che béc phun để tránh thuốc dính vào lá hoặc thân cây. Làm sạch cỏ giúp ruộng bí thông thoáng, giảm sâu bệnh và giảm độ ẩm vào mùa mưa tránh thối trái.

– Bí đỏ có thể bò giàn hoặc bò đất. Kích thước giàn tùy ý, phụ thuộc vào không gian và thuận tiện cho việc chăm sóc, thu hoạch. Có thể sử dụng nhiều chất liệu khác nhau như dây thép, dây thừng, tre, lưới, sắt,… nhưng ưu tiên sử dụng tre vì khi nắng nóng sẽ không gây tổn thương dây bí.

– Cần thường xuyên theo dõi cây để sớm phát hiện các vấn đề về sâu bệnh hại và có biện pháp xử lý kịp thời.

6. Phòng trừ sâu bệnh hại:

– Bọ trĩ: thường gây hại nhiều vào mùa nắng nóng, tập trung ngọn, chích hút nhựa cây làm chùn ngọn, cây không phát triển được. Đây là môi giới truyền bệnh virus, lá bí bị xoăn, cây không phát triển và không có khả năng cho ra trái. Phòng trừ bằng cách phun luân phiên các loại thuốc như Confidor, Regent, Polytrin, Selecron, Lanante, Thianmectin… Phun thuốc vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát, phun tập trung vào ngọn, mặt dưới lá và đều cả cây.

– Rầy xanh, rầy mềm, bọ phấn trắng, bọ xít…: chích hút làm xoăn lá, cây kém phát triển, giảm năng suất. Phun kĩ mặt dưới lá bằng Cidi M50, Supracide, Regent, Confidor…

– Sâu vẽ bùa: Sâu đục lòn trong phiến lá, ăn phần diệp lục tố, tạo những đường ngoằn ngoèo trên phiến lá, khi phá hoại nặng lá bị khô cháy, giảm quang hợp làm giảm năng suất trái. Dùng thuốc Regent, Ofunack, Lannate, Sherpa, Polytrin, Trigard,…

– Sâu xám, dế: Thường xuất hiện lúc cây con, cắn lá mầm hoặc cắn ngang thân làm chết cây. Phòng trị bằng cách rãi Basudin, Furadan hoặc Regent khi chuẩn bị đất trồng (khoảng 3kg/1000 m2).

– Sâu xanh: Thường cắn phá lá và vỏ trái làm lá bị hư hại, vỏ trái bị sẹo. Diệt trừ bằng các loại thuốc như: Polytrin, Karate, Sherpa, Sumiapha, Decis,….

– Ruồi vàng đục trái: ruồi chích vào trái gây sẹo và đẻ trứng vào trái. Phun thuốc Polytrin, Fastac,… hoặc là bẫy dẫn dụ Vizubon.

– Bệnh phấn trắng: thường xảy ra ở điều kiện thời tiết mát (20-25^oC), ẩm độ không khí cao. Phun luân phiên các loại thuốc diệt nấm Score, Dithand M-45, Anvil, Tilt super, Daconil,…

– Bệnh đốm lá: trên lá xuất hiện các đốm bệnh có màu trắng ở giữa và xung quanh màu nâu. Bệnh thường gây hại trong điều kiện thời tiết nóng ẩm. Phòng trị bệnh bằng các loại thuốc diệt nấm như Ridomil, Topsin, Score, Aliette,…

– Bệnh cháy lá: vết bệnh có màu nâu, có hình chữ V hoặc chữ U, xuất hiện từ mép lá và lan rộng dần vào phiến lá. Bệnh phổ biến trong mùa mưa. Sử dụng các loại thuốc trừ nấm như Mancozeb, Ridomil,… để phòng trị bệnh.

– Bệnh nứt thân xì mủ: phun luân phiên các loại thuốc Ridomil, Topsin M, Polyram, Mancozeb, Copper, Aliette, Rampart… và hạn chế bón phân đạm.

– Bệnh thối cổ rễ: xuất hiện nhiều ở giai đoạn cây con, phần thân gần mặt đất thối nhũn, cây đổ ngã. Giai đoạn cây con không nên tưới quá ẩm ngừa bệnh phát sinh. Dùng Rovral, Aliete, No Mildew 25WP….phun cho cây.

– Chạy dây, ngủ ngày: cây bị héo từ ngọn đến thân, đôi khi từng nhánh bị nứt. Dùng Aliette, Ridomil, Rovral, Appencarb…

Lưu ý: Khi phun thuốc nên phun kỹ mặt dưới lá, thuốc trị bệnh nên phun ở lá già và lá bánh tẻ, thuốc trị sâu phun lá bánh tẻ và lá non.

7. Thu hoạch:

Thời gian thu hoạch bí đỏ khoảng 65-75 ngày sau gieo tùy từng giống. Thu hoạch khi trái già, vỏ cứng màu vàng, xếp nhẹ nhàng trái vào giỏ tránh bị xây xát và vận chuyển đến nơi tiêu thụ.